Η «Νύχτα των Κρυστάλλων» στην Κωνσταντινούπολη (6-7.9.1955)

Η στάση του τουρκικού Τύπου σήμερα

Πενήντα οκτώ χρόνια πέρασαν κιόλας από τα γεγονότα της 6ης – 7ης Σεπτεμβρίου 1955 που άλλαξε δραματικά την τύχη της ελληνικής κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη, η οποία κατά την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάννης το 1923 απαριθμούσε περί τα 200.000 άτομα. Σήμερα, μισό και πλέον αιώνα μετά, η τουρκική θέση - πλην λαμπρών και ελπιδοφόρων εξαιρέσεων - συνεχίζει να παραμένει υπό την επιρροή των εθνικών στερεοτύπων.

Οι εκδηλώσεις μνήμης και ενημέρωσης γύρο από το θέμα των Σεπτεμβριανών συνεχίστηκαν και φέτος στην Τουρκία. Γνωστοί τούρκοι διανοούμενοι, όπως ο Ζαράκολου, αλλά και αρκετοί μειονοτικοί, φρόντισαν να κρατήσουν ζωντανή τη συζήτηση περί το «τις πταίει;» για τον αφανισμό της ελληνικής μειονότητας στην Τουρκία την «Νύχτα των Κρυστάλλων». Η παραπομπή στη «Νύχτα των Κρυστάλλων» δεν είναι καθόλου άστοχη, καθώς τα αποτελέσματα των γεγονότων που διαδραματίστηκαν τη νύχτα εκείνη του Σεπτέμβρη με στόχο το ελληνικό στοιχείο της Κωνσταντινούπολης φέρουν καθόλα ομοιότητες με εκείνα της 9ης – 10ης Νοεμβρίου 1938, όταν το ναζιστικό παρακράτος έφερε το πρώτο μεγάλο πλήγμα στην εβραϊκή κοινότητα της Γερμανίας. Δεν είναι λίγα τα στοιχεία εκείνα που μας οδηγούν να σκεφθούμε πως η ομοιότητα στις απάνθρωπες αυτές πράξεις έλκει τις ρίζες της από την ιδεολογική συγγένεια των δυο καθεστώτων. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι η ναζιστική Γερμανία λίγο αργότερα δανείστηκε και «επεξεργάστηκε» μεθόδους που πρώτοι εφάρμοσαν οι Νεότουρκοι πάνω στο αρμενικό και ελληνικό στοιχείο (1915-1922)!

Εκείνη την αποφράδα νύχτα του 1955, στην Κωνσταντινούπολη καταστράφηκαν χιλιάδες ελληνικές οικίες, εργοστάσια, βιοτεχνίες, μαγαζιά, εκκλησιές, ευαγή ιδρύματα, σχολεία και σύλλογοι από το φανατισμένο πλήθος. Ενώ από τις επιθέσεις δε γλύτωσαν ούτε ζωντανοί (δολοφονίες, κακοποιήσεις και βιασμοί), ούτε νεκροί! Η ευθύνη του Δημοκρατικού Κόμματος (ΔΚ) στην οργάνωση αυτής της άνανδρης επίθεσης αποκαλύφθηκε με το πραξικόπημα του 1960 και οι ηγέτες του απολογήθηκαν και γι’ αυτές τις κατηγορίες. Στόχος του ΔΚ, ως εκπρόσωπος της μεγάλης ιδιοκτησίας και των εμπορικών συμφερόντων της Ανατολής, ήταν ο αποκλεισμός των μειονοτικών από την θέση κλειδί που κατείχαν στην αγορά, προς όφελος της εκκολαπτόμενης τουρκικής αστικής τάξης.

Με το συγκεκριμένο θέμα ασχολήθηκε, βέβαια, και μερίδα του τουρκικού τύπου. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν κυρίως τα ισλαμικά φύλλα που προσεγγίζουν το θέμα από την σκοπιά της θρησκευτικής ηθικής. Ενδεικτικά, στο δημοσίευμα της Ζαμάν (8.9.2008), η συντάκτρια καταβάλλει μια αξιέπαινη προσπάθεια καυτηριασμού της παθολογικής αυτής συμπεριφοράς και ταπείνωσης που υπέστη η ρωμαΐκη κοινότητα. Το ολίσθημά της όμως είναι σοβαρό καθώς αδυνατεί να απαλλαγεί από την επικρατούσα ιστορική θεώρηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Προσεγγίζει δηλαδή το θέμα της μέσα από τον ίδιο φακό που έχουν σχεδιάσει οι υφιστάμενοι τουρκικοί ιδεολογικοί μηχανισμοί. Για όσα συνέβησαν, λέει, φταίει το Κυπριακό! Το μήνυμα που περνάει, δηλαδή, είναι σαφής. Την ευθύνη την φέρουν οι ελληνοκύπριοι και κατ’ επέκταση η Ελλάδα! Σε ένα επόμενο στάδιο διαπιστώνουμε ακόμη, ότι έχοντας επικεντρώσει την προσοχή της σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, της διαφεύγει, καθώς προφανώς το θεωρεί αυτονόητο, να εξετάσει την διπλωματική και πολιτική πρακτική που ακολούθησε η Άγκυρα έναντι της ίδιας της κοινότητας αλλά και της Ελλάδας από το 1923 έως σήμερα. Και έτσι έρχεται σε αντίθεση με όσα λέει η ίδια, καθώς μας υπενθυμίζει, πολύ ορθά, την ομολογία τούρκου στρατηγού για τον ρόλο της Ειδικής Διεύθυνσης Πολέμου στο πογκρόμ της 6ης – 7ης Σεπτεμβρίου αλλά και στην Κύπρο αργότερα. Αλήθεια, σε τι συμπεράσματα άραγε θα κατέληγε εάν είχε υπολογίσει την μη εφαρμογή του αυτόνομου καθεστώτος της Ίμβρου και της Τενέδου, τις συνέπειες της «ανισσόροπης» ανταλλαγής πληθυσμών και την μεθοδευμένη ματαίωση της αποζημίωσής τους, τον ληστρικό φόρο περιουσίας του 1941, τις απελάσεις των ελλήνων υπηκόων της Κωνσταντινούπολης το 1964, τον Αττίλα Α΄ και Β΄ και τους νέους διωγμούς στην Κωνσταντινούπολη, τις βλέψεις στο Αιγαίο και στην Θράκη;

Κ. Βοσπορίτης, ο νεότερος
kbocporitis.jr(at)gmail.com

10/9/2008