Η μη ευρωπαϊκή όψη της τουρκικής πραγματικότητας

Αλεβίδες και χριστιανικές μειονότητες αντιμέτωποι με το κράτος-έθνος

Όλες οι ενδείξεις συνηγορούν στο ότι η Τουρκία αλλάζει όψη και απομακρύνεται με σταθερούς ρυθμούς από την ευρωπαϊκή της πορεία. Δύο γεγονότα που διαδραματίστηκαν την περασμένη εβδομάδα, το συλλαλητήριο των Αλεβίδων στην Άγκυρα και οι ακραίες δηλώσεις του Βετζντί Γκιονούλ, ενισχύουν αυτήν την άποψη. Η εντύπωση που αποκομίζει κανείς από τα εν λόγω συμβάντα είναι ότι το τουρκικό πολιτικό σύστημα επιστρέφει ολοταχώς στις ιδεολογικοπολιτικές του ρίζες, από τις οποίες και «αναδύθηκε». Εάν η διαπίστωση ευσταθεί, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι η ουσία της τουρκικής πολιτικής ανέκαθεν ήταν αυτή που είναι και τώρα, βάσιμες είναι τότε οι φοβίες ότι οι όψεις τις οποίες περιβάλλεται η εξουσία δεν μπορούν να είναι παρά φενάκη.

Η εβδομάδα που κύλησε ήταν μια καλή ευκαιρία για τους παρατηρητές να διαπιστώσουν την άλλη όψη της Τουρκίας. Μια όψη που απέχει κατά πολύ από την καλοστημένη βιτρίνα που μπορεί να θαυμάσει κανείς στον Βόσπορο. Το άλλο πρόσωπο της Τουρκίας, βέβαια, μας είναι καθ' όλα γνωστό. Χαράχτηκε στις μνήμες μας κυρίως κατά το σχέδιο κατασκευής του τουρκικού έθνους. Μια προσπάθεια «οικοδόμησης» του τουρκικού κράτους-έθνους σύμφωνα με την οποία η δημιουργία της ταυτότητας είχε σχεδιαστεί έναντι του γηγενούς μη-τουρκικού και μη-μουσουλμανικού «άλλου», με αποτέλεσμα την αποκλήρωση του μειονοτικού στοιχείου. Η νοοτροπία αυτή παρατηρείται όλο και πιο έντονα στις μέρες μας με την αποστροφή του κράτους προς τις εθνικές και θρησκευτικές του μειονότητες. Το σήμα το έδωσε μάλιστα ο ίδιος ο πρωθυπουργός της χώρας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατά την περιοδεία του στις νοτιοανατολικές περιοχές της χώρας, στις αρχές Νοεμβρίου, με αφορμή τις αναταραχές που σημειώθηκαν στις τάξεις του κουρδικού στοιχείου. Με δήλωσή του, λοιπόν, καλούσε όσους αντιτίθενται στην ιδέα «ενός έθνους, μίας σημαίας, μίας πατρίδας, μίας χώρας», να εγκαταλείψουν την Τουρκία γιατί «δεν έχουν θέση» σ' αυτήν!

Μετά τους Κούρδους, που διαμαρτυρήθηκαν έντονα για τις πιέσεις που τους ασκούνται, αυτήν τη φορά ήρθε η σειρά των Αλεβίδων. Την περασμένη Κυριακή, σε συλλαλητήριο που πραγματοποιήθηκε στην Άγκυρα, περίπου 50.000 άτομα διεκδίκησαν τα θρησκευτικά τους δικαιώματα. Στο επίκεντρο των αιτημάτων τους βρέθηκε η Προεδρία Θρησκευτικών Υποθέσεων (Ντιανέτ), που ακολουθεί μια πολιτική αφομοίωσής τους. Ως γνωστόν, οι Αλεβίδες δεν ανήκουν στο σουνιτικό Ισλάμ και στη νομική σχολή Χανεφί, στην οποία ανήκουν οι Τούρκοι, αλλά ούτε ακριβώς και στο σιιτικό Ισλάμ, με το οποίο έχουν αρκετά κοινά στοιχεία. Διεκδίκησαν λοιπόν από το κράτος να απαλλαγούν από τα δεσμά του Ντιανέτ, που αρνείται να διευθετήσει τις εκκρεμότητες των κοινοτήτων τους. Ζήτησαν συγκεκριμένα να αναγνωριστεί στα Τζεμ Εβί (χώρους λατρείας) το καθεστώς οίκου λατρείας, να καταργηθεί η υποχρεωτική διδασκαλία των Θρησκευτικών, να σταματήσουν να κτίζονται τζαμιά και να διορίζονται ιμάμηδες στα χωριά τους, να γίνει μουσείο το ξενοδοχείο Μάντιμακ όπου είχαν δολοφονηθεί Αλεβίδες διανοούμενοι το 1993 κ.λπ. Στα αιτήματα αυτά απάντησε εκ μέρους της κυβέρνησης ο Μουσταφά Γιαζιτζίογλου, υπουργός Επικρατείας, υπεύθυνος για θέματα τουρκικού κόσμου και Ντιανέτ, χαρακτηρίζοντάς τα ακραία. Ο υπουργός, που διετέλεσε και πρόεδρος του Ντιανέτ, στην επιχειρηματολογία του πήγε ακόμη παραπέρα, σημειώνοντας -ουσιαστικά ομολόγησε- ότι το Ντιανέτ, για το οποίο τόσο γίνεται λόγος, δεν είναι παρά η συνέχεια του θεσμού του Σεϊχουλισλάμη επί οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αποτελεί, δηλαδή, αναπόσπαστο κομμάτι των ιδεολογικών μηχανισμών του κράτους.

Στον ίδιο περίπου τόνο ήταν και οι δηλώσεις του Βετζντί Γκιονούλ, υπουργού Άμυνας, που σε εκδήλωση στην τουρκική πρεσβεία των Βρυξελλών όπου βρισκόταν, υπερθεμάτισε όσον αφορά την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας χαρακτηρίζοντάς την κορυφαία πράξη στον δρόμο προς την ίδρυση του τουρκικού έθνους. Αναρωτήθηκε συγκεκριμένα για την τύχη των Τούρκων εάν δεν είχαν εκδιωχθεί οι Έλληνες και οι Αρμένιοι από τη Μικρά Ασία. Έφτασε δε στο σημείο να κατηγορήσει τους Αρμένιους και τους Έλληνες ότι έχουν ενεργό ανάμιξη στα γεγονότα που διαδραματίζονται στη νοτιοανατολική Τουρκία σήμερα!

Ευελπιστούμε ότι τέτοιου είδους δηλώσεις που εκφράζονται από τα πλέον επίσημα χείλη της γείτονος (ένας μάλιστα εκ των επισήμων αυτών φιλοξενήθηκε πρόσφατα στη χώρα μας) θα δώσουν μια ιδέα στους ανυποψίαστους περί την πολιτική «ισοπολιτεία» -σημαντικό κριτήριο για την ένταξη στην ΕΕ- που εφαρμόζει η Τουρκία στους πολίτες της. Ας πάρει λοιπόν θέση ο τούρκος πρωθυπουργός, που τήρησε σιγήν ιχθύος, εάν θέλει να αποδείξει το αντίθετο, και να αντικαταστήσει αμέσως τον Β. Γκιονούλ με αρμένιο ή έλληνα πολίτη της Τουρκίας, έστω και για μία μέρα, εις ένδειξη καλής πίστης.

Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος
kbocporitis.jr(at)gmail.com

Το Παρόν της Κυριακής - 16 Νοεμβρίου 2008