Το ντοκιμαντέρ «Μουσταφά» προκαλεί πολιτικές αντιδράσεις στην Τουρκία

Αποκαλύψεις και για τα θετά παιδιά του Κεμάλ

Το τουρκικής παραγωγής ντοκιμαντέρ «Μουσταφά», που έχει θέμα τον βίο του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις στις τάξεις του πολιτικού κόσμου στη γείτονα.


Η πρώτη προβολή του ντοκιμαντέρ, που ξεκίνησε την 85η επέτειο της ίδρυσης της Τουρκικής Δημοκρατίας (29 Οκτωβρίου), συμπίπτει με μια περίοδο κατά την οποία η ευρύτερη κεμαλική παράταξη, με αποκορύφωμα την υπόθεση Εργκενεκόν, δέχεται αφόρητες πιέσεις. Θα περίμενε λοιπόν κανείς, υπό τέτοιες περιστάσεις, ένα ντοκιμαντέρ με θέμα τον βίο του ιδρυτή του κοσμικού κράτους της Τουρκίας να τονίζει τα κεμαλικά σύμβολα και να τονώνει γενικότερα τις θέσεις της κεμαλικής παράταξης εναντίον των ισλαμιστών. Αντ' αυτού, ο παραγωγός Τζεμ Ντουντάρ, γνωστός δημοσιογράφος -αρθρογραφεί στη «Μιλιέτ» του συγκροτήματος Ντογάν- και παραγωγός με στενές διασυνδέσεις με το καθεστώς, επέλεξε μια διαφορετική προσέγγιση του ηγέτη-συμβόλου. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες επιτυχίες του που είχαν επίκεντρο τον ηγέτη, όπως το ντοκιμαντέρ «Σαρί Ζεΐμπέκ» (1993) με θέμα τις τελευταίες 300 ημέρες του Κεμάλ, ο Ντουντάρ επέλεξε τούτη τη φορά να ερευνήσει τον ιδιωτικό του βίο.

Σε μια ταινία διάρκειας 110 λεπτών, ο παραγωγός, μετά από μακρόχρονη έρευνα στα κρατικά αρχεία του εσωτερικού και του εξωτερικού, φέρνει στο φως της δημοσιότητας πληροφορίες που έως τώρα παρέμεναν άγνωστες στο ευρύ κοινό. Ο Ντουντάρ, με αφετηρία τις πληροφορίες που συνέλεξε από τα προσωπικά ημερολόγια και την αλληλογραφία του Κεμάλ, που αποτελούν την πρωτογενή πηγή της έρευνάς του, πλάθει ένα διαφορετικό πορτρέτο πολιτικού ανδρός από εκείνο που μας είχε μάθει η επίσημη ιδεολογία.

Το ντοκιμαντέρ αυτό δεν θα μπορούσε να μη βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του πολιτικού κόσμου στη γείτονα, μια και, πέραν από ιδεολογικά και πολιτικά θέματα, αγγίζει και ζητήματα «ταμπού». Η αντίδραση του Ντενίζ Μπαϊκάλ, προέδρου του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), ήταν πράγματι άμεση. Ενοχλημένος από την προσέγγιση που επιφύλαξε ο Ντουντάρ στον ηγέτη-σύμβολο της κεμαλικής Τουρκίας, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του κυρίως για τη σημειολογία του τηλεοπτικού υλικού που χρησιμοποιήθηκε. Ο Μπαϊκάλ θεώρησε προσβλητικές τις σκηνές εκείνες που προβάλλουν τις αδυναμίες του Κεμάλ, όπως την τάση του για την καλή ζωή, καθώς και εκείνες που αναφέρονται στην απομάκρυνση των άλλοτε στενών συνεργατών του από την εξουσία. Η αντίδρασή του δεν αποτελεί έκπληξη, καθώς μια «απομυθοποίηση» του ηγέτη Κεμάλ θα έχει, αναμφίβολα, σοβαρές συνέπειες και σε πολιτικό επίπεδο. Η προβολή του ντοκιμαντέρ ουσιαστικά ισοδυναμεί, αφενός, με την υπονόμευση της ιδεολογίας που ενσαρκώνει το ίδιο του το κόμμα, και, αφετέρου, με την ενίσχυση των αντι-κεμαλικών και φυγόκεντρων δυνάμεων που επιθυμούν να σταθεροποιήσουν τη θέση τους στην πολιτική σκηνή της γείτονας.

Ωστόσο, το ντοκιμαντέρ θίγει και θέματα πολύ πιο ενοχλητικά για το καθεστώς, αλλά και για την ίδια την Τουρκία. Ο Ντουντάρ αφιερώνει περίπου 10 δευτερόλεπτα σε μια σχεδόν άγνωστη πτυχή της ζωής του Κεμάλ: στον Αμπντουραχίμ Τουντζάκ, το ψυχοπαίδι του Κεμάλ που το είχε υιοθετήσει το 1916, όταν υπηρετούσε στις ανατολικές επαρχίες τις Αυτοκρατορίας. Ο Ντουντάρ φέρνει στο φως της δημοσιότητας εικόνες του Κεμάλ με το οχτάχρονο παιδί να φορά τις τοπικές ενδυμασίες του Βαν. Ο δημοσιογράφος είχε προλάβει να πάρει συνέντευξη από τον Τουντζάκ λίγο πριν αποβιώσει το 1999. Τότε, σε ερώτησή του για το εάν είναι γόνος του Κεμάλ, ο Τουντζάκ απήντησε ζητώντας το δικαίωμα να πάρει μαζί του στον τάφο τα μυστικά που είχε. Ας υπενθυμίσουμε πως ο Κεμάλ είχε αρκετά θετά παιδιά. Τα περισσότερα είχαν ορφανέψει στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και ίσως να μην είχαν τουρκικές ρίζες, όπως φημολογείται για τη Σαμπιχά Γκιοκτσέν, πρώτη γυναίκα αεροπόρο στην Τουρκία, ότι ήταν αρμενικής καταγωγής. Να ήταν άραγε θύμα της γενοκτόνου πράξης των Νεοτούρκων (1915) και ο Αμπντουραχίμ; Εάν θα μπορούσε να αποδειχτεί αυτή η υπόθεση, το τουρκικό κράτος θα είχε δεχτεί ακόμα ένα πλήγμα, καθώς η πράξη της υιοθεσίας στην προκειμένη περίπτωση εμπίπτει, πέρα από κάθε αγαθό σκοπό, στον ορισμό της γενοκτονίας.

Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος
kbocporitis.jr(at)gmail.com

Το Παρόν της Κυριακής - 02/11/2008