Η εκστρατεία «συγγνώμης» και τα τεχνάσματα του τουρκικού κατεστημένου

Από τις αρχές Δεκεμβρίου, η τουρκική κοινή γνώμη έχει γίνει μάρτυρας μιας αναπάντεχης συζήτησης με επίκεντρο την αρμενική Γενοκτονία. Η πρωτόφαντη αυτή κίνηση, η οποία προέρχεται από εξέχοντα μέλη της τουρκικής διανόησης, ωστόσο, προβληματίζει για τη σκοπιμότητά της.

Με αφορμή τις προσβλητικές δηλώσεις που εκστόμισε προ ενός μηνός, ο υπουργός Βετζντί Γκιονούλ εις βάρος των χριστιανικών μειονοτήτων, ομάδα καθηγητών και δημοσιογράφων, με επικεφαλής τους Μπασκίν Οράν, Αχμέτ Ινσέλ, Τζενγκίζ Ακτάρ και Αλί Μπαϊράμογλου, που παρά τις αιρετικές τους απόψεις ασφαλώς χαίρουν της αποδοχής του καθεστώτος, εγκαινίασαν εκστρατεία «συγγνώμης» προς τους Αρμένιους στο Διαδίκτυο. Η κίνηση αυτή, που διαχωρίζει επιδεικτικά τη θέση της από εκείνη του επίσημου κράτους, αποτελεί, φαινομενικά τουλάχιστον, μια ανεπανάληπτη ευκαιρία για να έλθει ο τουρκικός λαός αντιμέτωπος με το παρελθόν του και να αναλάβει τις ηθικές ευθύνες που του αναλογούν. Έως αυτήν τη στιγμή μόνον 27.000, περίπου, Τούρκοι υπέγραψαν, για λόγους ευσυνειδησίας, την επιστολή στο Διαδίκτυο που ζητάει «συγγνώμη» από τους αρμένιους συμπολίτες τους για τη «Μεγάλη Καταστροφή» που υπέστησαν το 1915 οι πρόγονοί τους.

Το εντυπωσιακό αυτό «mea culpa», που δρομολογήθηκε από τη διανόηση, προκάλεσε φυσικά σειρά αντιδράσεων τόσο στις τάξεις της αντιπολίτευσης όσο και του κατεστημένου. Πρώτοι έσπευσαν να αποδοκιμάσουν την κίνηση, όπως ήταν αναμενόμενο, οι υπερεθνικιστές. Διά στόματος του αρχηγού του, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, σύσσωμο το Κόμμα της Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ) καταδίκασε την εκστρατεία συλλογής υπογραφών. Όχι μόνον αποδοκίμασε την πρωτοβουλία ο Μπαχτσελί, αλλά έσπευσε, ως προσφιλής του τακτική, να παρουσιάσει τους θύτες… θύματα! («Τζουμχουριέτ» 7.12.2008.) Την ίδια γραμμή ακολούθησε και το τουρκικό διπλωματικό σώμα. Μερίδα πρέσβεων ε.τ. διοργάνωσαν αντι-εκστρατεία στο Διαδίκτυο και με αντίστοιχη επιστολή που απορρίπτει κάθε σκέψη μετάνοιας, άρχισαν να συλλέγουν υπογραφές για το απρεπές και αντεθνικό του εγχειρήματος των διανοουμένων. («Μιλιέτ» 16.12.2008.)

Η θέση, όμως, της επίσημης ηγεσίας είναι αυτή που προβληματίζει και μας βάζει σε σκέψεις, καθώς όχι μόνον ήρθε καθυστερημένα, αλλά διακρίναμε και μια αμφιταλάντευση. Το υπουργείο Εξωτερικών αρχικά έδειξε να υποστηρίζει την εκστρατεία, γεγονός που μπορούμε να συμπεράνουμε από τη δήλωση του εκπρόσωπου Τύπου του, που τάχθηκε υπέρ της ελεύθερης συζήτησης κάθε ζητήματος στην Τουρκία! Εντούτοις, μια μέρα μετά, έστερξε να ταχθεί ενάντια στην κίνηση, εκφράζοντας την πεποίθηση ότι είναι επιζήμια. Από την πλευρά του, ο υπουργός, Μπαμπατζάν, έσπευσε να υπογραμμίσει ότι η Τουρκία είναι συμφιλιωμένη με το παρελθόν της και δεν έχει να φοβηθεί τίποτε από την ιστορία της («Μιλιέτ» 20.12.2008). Το τουρκικό Γενικό Επιτελείο μία μέρα νωρίτερα, διά του εκπροσώπου Τύπου του, είχε δώσει ήδη τη γραμμή. Ο ταξίαρχος Μ. Γκιουράκ είχε δηλώσει στους δημοσιογράφους ότι ο στρατός όχι μόνον αποδοκιμάζει την πρωτοβουλία, αλλά τη θεωρεί λανθασμένη και επικίνδυνη. Η συζήτηση εξελίχθηκε, απρόβλεπτα ίσως, αλλά σίγουρα μεθοδευμένα, σε άλλη διάσταση, φαινομενικά ασύνδετη, όταν η βουλευτής της αντιπολίτευσης Τζανάν Αριτμάν (CHP) υπαινίχθηκε ότι η μητέρα του Προέδρου, Αμπντουλάχ Γκιουλ, είναι αρμενικής καταγωγής. Τότε, συνέβη το εξής ευτράπελο: Ο Γκιουλ, σε χρόνο-ρεκόρ, έδωσε στη δημοσιότητα το γενεαλογικό του δέντρο, προσπαθώντας να αποδείξει ότι η μητέρα του ήταν τουρκικής και όχι αρμενικής καταγωγής. Πράξη που από μόνη της, υποσυνείδητα, ωθεί σε απόρριψη κάθε προσπάθειας συμφιλίωσης των Τούρκων με το παρελθόν τους και πολύ περισσότερο με τους Αρμένιους.

Η ισλαμική κυβέρνηση Ερντογάν, επιδιώκει να επιδιορθώσει την ήδη βεβαρημένη εικόνα της στα θέματα των ανθρωπίνων και μειονοτικών δικαιωμάτων (αρθ. 301 Π.Κ., παρωδία δίκης στην υπόθεση Χραντ Ντινκ, δηλώσεις Β. Γκιονούλ κ.λπ.), καθώς αποδεικνύουν πόσο δημοφιλείς εξακολουθούν να παραμένουν οι πρακτικές των Νεότουρκων επισκιάζοντας τις διπλωματικές προσπάθειες της Άγκυρας. Ας μη λησμονούμε ότι η Άγκυρα έχει μεγαλόπνοα σχέδια για το άμεσο μέλλον, που σχετίζονται με την προσπάθεια γεωστρατηγικής αναβάθμισής της κατά τη διάρκεια της θητείας της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και δεν επιθυμεί να τα διακινδυνεύσει επ' ουδενί λόγο.

Όλα συνηγορούν λοιπόν, στο γεγονός ότι το κατεστημένο ανέθεσε στους «αιρετικούς» διανοούμενους τη διεκπεραίωση -με αντάλλαγμα την ανοχή του- της «ελπιδοφόρας» αυτής κίνησης καλής θελήσεως. Με τέτοιου είδους επινοήσεις επιχειρείται, λοιπόν, όχι μόνον η βελτίωση της εικόνας της Άγκυρας στο διεθνές στερέωμα, αλλά καθίσταται απόλυτα ελεγχόμενο το επίφοβο εγχείρημα, που αντιβαίνει στο επί δεκαετίες καλλιεργηθέν φρόνημα. Η Ιστορία της Τουρκίας είναι πλούσια σε τέτοια παραδείγματα που τείνουν να πολλαπλασιαστούν στις μέρες μας, όπως, φερ' ειπείν, ο νέος κρατικός σταθμός ΤRT-6 που δημιουργήθηκε πρόσφατα για να απαντήσει στο αίτημα των Κούρδων για τηλεοπτικές εκπομπές στη μητρική τους γλώσσα. Ο καθένας μπορεί να φανταστεί τα εμπόδια που συναντά κάθε πραγματική ιδιωτική πρωτοβουλία σε τέτοια θέματα!

Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος

Το Παρόν της Κυριακής - 4.01.2009