Ο ΕΝΤΑΦΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ «ΤΟΥΡΚΟΪΣΡΑΗΛΙΝΟΥ ΑΞΟΝΑ» ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΟΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ

(AP Photo, 11 Ιανουαρίου 2010)

Στα πρόθυρα της απόλυτης ρήξης έφτασαν οι τουρκοϊσραηλινές σχέσεις μετά το πρόσφατο διπλωματικό επεισόδιο στο Τελ Αβίβ. Η εξέλιξη αυτή συνδέεται με τον γενικότερο προσανατολισμό της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή και όχι μόνο.

Το νέο διπλωματικό επεισόδιο που σημειώθηκε μεταξύ Άγκυρας και Τελ Αβίβ, στο οποίο εμπλέκονται ο ισραηλινός υφυπουργός Εξωτερικών Ντανιέλ Αγιαλόν και ο τούρκος πρέσβης Ογούζ Τσελίκολ, επιβεβαιώνει περίτρανα την άποψη ότι οι τουρκοϊσραηλινές σχέσεις βρίσκονται εδώ και κάποιο διάστημα σε τροχιά ρήξης.

Οι σχέσεις των δύο χωρών διήνυσαν ήδη μια μακρά περίοδο έντασης ξεκινώντας από: α) Τη διακοπή των συροϊσραηλινών διαπραγματεύσεων, στις οποίες η Άγκυρα είχε αναλάβει (υποτίθεται) τον ρόλο του διαμεσολαβητή, β) τη δημόσια αποδοκιμασία, λίγο μετά, του ισραηλινού Προέδρου στο Νταβός και γ) τον αποκλεισμό, το φθινόπωρο, της ισραηλινής αεροπορίας από κοινές ασκήσεις διεξαγόμενες σε τουρκικό έδαφος, στις οποίες συμμετείχαν και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η πρόσφατη προσβολή του τούρκου πρέσβη από τους Ισραηλινούς είναι δηλαδή απόρροια μιας σχετικά μακρόχρονης τριβής στις σχέσεις των δύο χωρών και δεν πρέπει να θεωρηθεί «κεραυνός εν αιθρία».

Οι λόγοι που οδήγησαν σε κατάρρευση τον τουρκοϊσραηλινό άξονα είναι πολύπλοκοι. Μπορούν να συνοψιστούν στην αλλαγή στάσης των δύο πλευρών εξαιτίας της επελθούσας αλλαγής στα εθνικά συμφέροντά τους. Και αυτή η αλλαγή αποτυπώθηκε με τον πιο έντονο τρόπο κυρίως στην εξωτερική πολιτική που εφήρμοσε η Άγκυρα στην περιοχή, καθώς τα περιθώρια ελιγμών των Ισραηλινών στην περιοχή είναι στενά και λίγο ως πολύ δεδομένα. Η Τουρκία, λοιπόν, ακολουθεί απροκάλυπτα πλέον, λόγω ίσως και του ιδεολογικού προσανατολισμού που ιδιάζει στην ισλαμική κυβέρνηση του ΑΚΡ, μια πολιτική προσέγγισης –αν όχι και ανοιχτής στήριξης– των ισλαμικών και ριζοσπαστικών καθεστώτων και κινημάτων στη Μέση Ανατολή.
Οι προσπάθειες προσέγγισης της Άγκυρας με: α) την Τεχεράνη, που αν τελικά ευοδωθούν θα προσφέρουν διέξοδο στο καθεστώς των μουλάδων, β) τη Συρία, η οποία έχει ανοιχτούς λογαριασμούς με το Ισραήλ και γ) τα κινήματα ισλαμικού χαρακτήρα, όπως η Χαμάς (Γάζα) κ.λπ., δεν είναι παρά απτές αποδείξεις της εν λόγω νέας πορείας.

Η στάση της ισλαμικής κυβέρνησης ΑΚΡ, ωστόσο, δεν έχει ενοχλήσει μόνο το Ισραήλ, όπως πολλοί πιστεύουν. Πρόσφατες τουρκικές ενέργειες έφεραν στην επιφάνεια μια από καιρό υφέρπουσα ένταση στις σχέσεις και με άλλες περιφερειακές χώρες. Μια τέτοια περίπτωση είναι και η Αίγυπτος. Η εν λόγω ένταση εκφράστηκε με χαρακτηριστικό τρόπο και με αφορμή ανθρωπιστική αποστολή προοριζόμενη για τη Λωρίδα της Γάζας. Η αποστολή, στην οργάνωση της οποίας φαίνεται ότι συμμετείχαν και τουρκικές οργανώσεις, αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα από τις αιγυπτιακές αρχές διασχίζοντας τα χερσαία σύνορα για να εισέλθει στη Γάζα (από την Αίγυπτο). Η αιγυπτιακή στάση ερμηνεύτηκε από την πλειονότητα των τούρκων αναλυτών ως ένδειξη δυσαρέσκειας του καθεστώτος Μουμπάρακ προς την Τουρκία.
Συγκεκριμένα το Κάιρο είναι έντονα ενοχλημένο από τη στήριξη που παρέχει η ισλαμική κυβέρνηση της Τουρκίας στη Χαμάς, καθώς την προσλαμβάνει ως προσπάθεια υπονόμευσης του «ρόλου» του στην επίλυση του Παλαιστινιακού, αλλά και γενικότερα της θέσης του στον αραβικό και ισλαμικό κόσμο.

Τα παραπάνω στοιχεία συνηγορούν στο ότι η Άγκυρα έχει απολέσει εκ των πραγμάτων τον χαρακτήρα ουδέτερης χώρας, τον οποίο πρόβαλλε ως πρόσχημα για την ανάμειξή της στις περιφερειακές διαφορές, επιδιώκοντας ουσιαστικά την προώθηση των εθνικών της συμφερόντων. Κυρίως, όμως, αποδεικνύουν την απομάκρυνση της ισλαμικής κυβέρνησης ΑΚΡ από την Ουάσινγκτον, πλησιάζοντας ολοένα και περισσότερο τη Ρωσία και την «αντι-αμερικανική» παράταξη. Η Αθήνα και η Λευκωσία δεν έχουν παρά να δώσουν βάση στους υπό διαμόρφωση νέους συσχετισμούς δυνάμεων στην περιοχή, καθώς προσφέρονται σημαντικές ευκαιρίες βελτίωσης των θέσεών μας στο διεθνές στερέωμα και –με κατάλληλο συντονισμό και δράση– για τη θετική έκβαση των χρόνιων ζητημάτων που αντιμετωπίζουμε.

Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος

Το Παρόν της Κυριακής - 17/1/2010