Τουρκική διαμεσολάβηση μεταξύ Βοσνίας και Σερβίας

(Reuters Pictures, 9/2/2010)

Nέα προσπάθεια διπλωματικής διαμεσολάβησης ανέλαβε η Τουρκία στον βαλκανικό χώρο. Η πρωτοβουλία της Άγκυρας να γεφυρώσει τις διαφορές μεταξύ Βελιγραδίου και Σαράγεβου είναι ενδεικτική των ηγεμονικών τάσεων της γείτονος στην περιοχή.

Ακόμη μια διαμεσολαβητική προσπάθεια της τουρκικής διπλωματίας ήρθε στο φως της δημοσιότητας προσφάτως. Κατόπιν πρωτοβουλίας του τούρκου υπουργού Εξωτερικών Α. Νταβούτογλου, στις συναντήσεις των υπουργών Εξωτερικών της Σερβίας Βουκ Γέρεμιτς και της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης Σβεν Αλκαλάι, σημειώθηκε πρόοδος προς την κατεύθυνση της ομαλοποίησης των τεταμένων σχέσεών τους.

Οι υπουργοί Εξωτερικών της Σερβίας, της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης και της Τουρκίας συναντήθηκαν την εβδομάδα που κύλησε στο πλαίσιο της πέμπτης κατά σειρά συνεδρίασης του Τριμερούς Συμβουλευτικού Μηχανισμού στην Άγκυρα. Ο εν λόγω μηχανισμός στοχεύει στη διευθέτηση των δυσεπίλυτων προβλημάτων μεταξύ Βελιγραδίου και Σαράγεβου. Η πρώτη συνεδρίαση του μηχανισμού πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2009. Έκτοτε καθιερώθηκε η συνάντηση των υπουργών σε μηνιαία βάση και λαμβάνει χώρα εναλλάξ σε καθεμία από τις πρωτεύουσες. Η σημαντικότερη επιτυχία που σημείωσε ο μηχανισμός είναι η συμφωνία που επήλθε μεταξύ των δύο ενδιαφερομένων μερών να αναβαθμίσουν τη διπλωματική τους αντιπροσωπεία σε επίπεδο πρεσβευτών. Έτσι, ήρθη ένα σημαντικό εμπόδιο για τη διαπίστευση βόσνιου πρεσβευτή στο Βελιγράδι.

Άλλοι στόχοι του τριμερούς μηχανισμού περιλαμβάνουν την εγκαθίδρυση ανοιχτής γραμμής επικοινωνίας μεταξύ των δύο υπουργών Εξωτερικών, την επίσκεψη του σέρβου Προέδρου Μπόρις Τάντιτς στη Βοσνία, όπου οι Τούρκοι ευελπιστούν ότι θα απευθύνει «συγγνώμη» για τα έκτροπα της Σρεμπρένιτσα, και τέλος, την επίσημη επίσκεψη του βόσνιου Προέδρου στο Βελιγράδι.

Η εξέλιξη αυτή έδωσε μια ανεπανάληπτη ευκαιρία στον αρχηγό της τουρκικής διπλωματίας να δηλώσει ότι πρόθεση της Άγκυρας είναι «να πάψουν τα Βαλκάνια να είναι ένας χώρος σύγκρουσης και έντασης και να επαναπροσδιοριστεί η έννοιά τους ως χώρου συνεργασίας και επίλυσης των προβλημάτων μέσω της διπλωματίας». Η δήλωση αυτή είναι αυτόχρημα επιβεβαιωτική του τουρκικού ενδιαφέροντος για άσκηση της επιρροής της Τουρκίας στην περιοχή. Ο τούρκος υπουργός, όπως προκύπτει από το περιβόητο σύγγραμμά του, θεωρεί τη Βοσνία μουσουλμανική χώρα παρά την έντονη σερβική και κροατική παρουσία, και ως εκ τούτου επιφυλάσσει στο Σαράγεβο έναν ρόλο προκεχωρημένου φυλακίου στο κέντρο σχεδόν της Ευρώπης. Εξ ου και το ενδιαφέρον της Άγκυρας να συμπαρασταθεί στη Βοσνία στη διεθνή και περιφερειακή σκηνή. Στο σημείο αυτό, ανατρέχει η μνήμη μας στους παρόμοιους μηχανισμούς που είχαν τεθεί σε λειτουργία στην τελευταία φάση του πολέμου της Βοσνίας.

Ήταν και πάλι η Άγκυρα που στις αρχές της περασμένης δεκαετίας ακολουθώντας το οζαλικής εμπνεύσεως «άνοιγμα» προς τα Βαλκάνια, είχε αναλάβει «διαμεσολαβητικό» ρόλο μεταξύ Κροατών και μουσουλμάνων. Το τουρκικό εγχείρημα έλαβε χώρα σε μία εξαιρετικά κρίσιμη καμπή για τους μουσουλμάνους, και με τις ευλογίες της Ουάσινγκτον προλείανε το έδαφος για τη σύσταση της κροατομουσουλμανικής ομοσπονδίας. Η κατάσταση σήμερα δεν είναι και τόσο διαφορετική από τότε. Το ομόσπονδο κράτος μη έχοντας σημειώσει την απαιτούμενη πρόοδο κινδυνεύει να καταρρεύσει. Γιατί αφενός η συνομοσπονδία με τους Κροάτες αντιμετωπίζει σοβαρότατα προβλήματα, και αφετέρου οι Σέρβοι της Βοσνίας δεν φαίνεται να είναι ικανοποιημένοι από αυτήν τη «συμβίωση». Σε μια τέτοια ζοφερή εικόνα, εμφανίζεται και πάλι η Άγκυρα να προσφέρει τις «καλές της υπηρεσίες» στους μουσουλμάνους, απομακρύνοντας τον κίνδυνο και ανανεώνοντας τους συμμαχικούς δεσμούς με το Σαράγεβο.

Ανεξάρτητα από το τι επιφυλάσσει το μέλλον στην εν λόγω σερβομουσουλμανική προσέγγιση, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η αμεροληψία μιας χώρας όπως η Τουρκία, με ειδικούς δεσμούς φιλίας και σχέσεις με τους Βόσνιους (μουσουλμάνους), όπως και τότε με τους Κροάτες, λόγω κυρίως της κοινής θρησκείας τους, ελέγχεται.

Αναρωτιέται, λοιπόν, εύλογα κανείς πώς είναι δυνατό μια χώρα που έχει θέσει στόχο της να ηγηθεί του ισλαμικού κόσμου, όπως προκύπτει από τις ενέργειές της στα πλαίσια της Ισλαμικής Διάσκεψης, αλλά και του ΟΗΕ, να τηρήσει μια αμερόληπτη στάση έναντι των μη μουσουλμανικών λαών της βαλκανικής χερσονήσου.

Εξίσου ανεξήγητη παραμένει όμως και η απαθής στάση που τηρεί η Αθήνα. Δεν θα μπορούσε να συμμετάσχει στον μηχανισμό -ενδεχομένως μαζί και με την Κροατία- ως αντιστάθμισμα της τουρκικής επιρροής; Ή να αναλάβει η ίδια ως κράτος μέλος της ΕΕ ανάλογες πρωτοβουλίες; Το μόνο σίγουρο είναι ότι η Νοτιοανατολική Ευρώπη προσφέρεται ως ο καταλληλότερος χώρος για να επανακτήσει η ελληνική διπλωματία τη χαμένη της δυναμική.


Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος

Το Παρόν της Κυριακής - 14/2/2010