Η ασθένεια του Ερντογάν και τα σενάρια διαδοχής του

«Η Προεδρία. Το Προεδρικό Σύστημα» (Σκίτσο του Χασλέτ Σογιόζ, «Μιλιέτ», 17/12/2011)

Οι φήμες περί της επικείμενης αποχώρησης του Ερντογάν από την εξουσία δίνουν και παίρνουν στην Τουρκία μετά την αποκάλυψη της ασθένειάς του. Τα σενάρια διαδοχής του ηγέτη του ΑΚΡ προκαλούν τριγμούς στους κόλπους της ισλαμικής κυβέρνησης.

Πριν από λίγο διάστημα αποκαλύφτηκε ότι ο ισλαμιστής πρωθυπουργός της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, νοσηλεύτηκε στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Παντειχίου στην Κωνσταντινούπολη. Υπεβλήθη συγκεκριμένα σε χειρουργική επέμβαση στο πεπτικό του σύστημα. Οι πληροφορίες που κυκλοφόρησαν στον τουρκικό Τύπο, κάνουν λόγο για πολύποδες στο παχύ έντερο, οι οποίοι αφαιρέθηκαν με τη μέθοδο της λαπαροσκοπικής χειρουργικής. Μολονότι είναι στο στάδιο της ανάρρωσης, ο ισλαμιστής πρωθυπουργός επανήλθε στα καθήκοντά του και πριν από λίγες μέρες έκανε την πρώτη του δημόσια εμφάνιση στην τουρκική Εθνοσυνέλευση. Σε ερωτήσεις δημοσιογράφων σχετικά με την υγεία του, απάντησε ότι «είναι καλά και ότι σύντομα θα είναι πολύ καλύτερα» («Μιλιέτ», 16/12/2011).

Η είδηση της περιπέτειας του Ερντογάν προκάλεσε μια έντονη συζήτηση περί της διαδοχής του στην ηγεσία του κόμματος. Καταρχάς, θα πρέπει να ειπωθεί ότι ο ίδιος ο Έρντογαν έχει θέσει αυστηρούς περιορισμούς στο κόμμα του για την επανεκλογή των βουλευτών στην Εθνοσυνέλευση. Ένας βουλευτής του ΑΚΡ, σύμφωνα με τους εσωτερικούς κανονισμούς του κόμματος, μπορεί να υπηρετήσει στην εθνοσυνέλευση το πολύ για τρεις θητείες. Το όριο αυτό που είχε θέσει ο Ερντογάν για να μη δημιουργηθούν στεγανά στην εξουσία, θα αντιμετωπίσει λίαν προσεχώς και ο ίδιος, καθώς διανύει την τρίτη θητεία του στην Εθνοσυνέλευση ως βουλευτής του ΑΚΡ (2003, 2007 και 2011).

Ανεξάρτητα, λοιπόν, από την κατάσταση της υγείας του, ο Ερντογάν θα κληθεί να εγκαταλείψει την πρωθυπουργία στις επόμενες εκλογές. Το ζήτημα που τίθεται, όμως, είναι εάν και κατά πόσο ο Ερντογάν θα συμφωνήσει να εγκαταλείψει την εξουσία. Το ενδεχόμενο απόσυρσής του ισλαμιστή πρωθυπουργού από τον πολιτικό στίβο, φαίνεται αδύνατο προς το παρόν. Ο ίδιος δεν θα επιχειρούσε, βεβαίως, να παραβιάσει τους περιορισμούς εκλογής από το ψηφοδέλτιο του ΑΚΡ, που έχει θέσει ο ίδιος, καθώς αυτό μάλλον αντίκειται στην εικόνα του ακέραιου μουσουλμάνου πολιτικού που καλλιεργεί τόσα χρόνια. Ωστόσο, δεν μπορεί να αποκλείσει κανείς το ενδεχόμενο μετάβασης του Ερντογάν στην Προεδρία το 2014, όταν λήγει η θητεία του νυν Προέδρου Αμντουλάχ Γκιούλ. Έγκυροι πολιτικοί αναλυτές συζητούν, ωστόσο, εάν και κατά πόσο ο ισλαμιστής ηγέτης θα δεχόταν να μεταβεί στην Προεδρία προτού καθιερωθεί Προεδρικό ή ήμι-προεδρικό σύστημα, πράγμα που θα αύξανε τόσο τις εξουσίες όσο και το κύρος του Προέδρου. Ένα τέτοιο σενάριο απαιτεί τροποποίηση του υφιστάμενου συντάγματος για την πραγματοποίηση του οποίου το ΑΚΡ δε διαθέτει τον απαραίτητο αριθμό εδρών στην Εθνοσυνέλευση. Θα χρειαστεί δηλαδή ο Ερντογάν να συνεργαστεί με μικρότερο κόμμα της Εθνοσυνέλευσης, κάνοντας προφανώς παραχωρήσεις. Επειδή, δεν τίθεται λόγος συνεργασίας με την αξιωματική αντιπολίτευση (ΡΛΚ), όπως φαντάζει μάλλον αδύνατη επί του παρόντος και μια συνεργασία με το Κουρδικό κόμμα, σε αυτή την περίπτωση ο Ερντογάν θα αναγκαστεί να προσανατολιστεί προς το ακροδεξιό κόμμα (ΚΕΔ) με ότι αυτό συνεπάγεται…

Στην περίπτωση μετάβασης του Ερντογάν στην Προεδρία το 2014, θα τεθεί ζήτημα προεδρίας του κόμματος. Τότε, ο Ερντογάν θα βρεθεί στο δίλημμα να ορίσει το διάδοχό του με στόχο να διατηρήσει το κόμμα υπό τον έλεγχό του, όπως και με άλλους πρωθυπουργούς στο παρελθόν, που μετέβησαν στην Προεδρία (Τ.Οζάλ και Σ. Ντεμιρέλ). Το ερώτημα που τίθεται, λοιπόν, είναι ποιός θα είναι ο εκλεκτός του Ερντογάν; Επικρατέστερος φαίνεται να είναι ο Αμπντουλάχ Γκιούλ, με τον οποίο συνεργάστηκε στενά για αρκετά χρόνια. Θα δεχόταν, όμως, ο Γκιούλ να αναλάβει την αρχηγία του κόμματος και την πρωθυπουργία μετά τη λήξη της θητείας του ως Πρόεδρος; Ας σημειωθεί ακόμη ότι με αφορμή την ασθένεια του Ερντογάν, κυκλοφόρησαν σενάρια διαδοχής του Ερντογάν στους κόλπους του ΑΚΡ. Ένας από τους επίδοξους δελφίνους φέρεται να είναι ο Μπουλέντ Αρίντς, ο οποίος άσκησε κριτική σε ορισμένα νομοσχέδια που προώθησε ο πρωθυπουργός πρόσφατα. Ωστόσο, ο Αρίντς διανύει επίσης την τρίτη θητεία του στην Εθνοσυνέλευση, γεγονός που θα δημιουργήσει σοβαρό πρόβλημα στους κόλπους του ΑΚΡ. Ένα άλλο όνομα που συζητιέται πολύ, είναι εκείνο του νυν υπουργού Εξωτερικών, Α. Νταβούτογλου, ο οποίος διανύει μόλις την πρώτη θητεία του στην Εθνοσυνέλευση και θα μπορούσε να αντικαταστήσει τον Γκιούλ σε περίπτωση που αυτός αρνηθεί την ηγεσία του κόμματος.

Σε κάθε περίπτωση, ο διάδοχος του ισλαμιστή πρωθυπουργού θα έχει να αντιμετωπίσει την πρόκληση να επιβληθεί όχι, ίσως, τόσο στο κόμμα όσο στους ψηφοφόρους του ΑΚΡ. Σύμφωνα με έρευνα που διέρρευσε στον τουρκικό Τύπο πρόσφατα, το ποσοστό εκείνων που δε θα ψήφιζαν το ΑΚΡ με ηγέτη άλλον από τον Ερντογάν, ανέρχεται στο 46%, ενώ μόλις το 36% δήλωσε ότι θα συνέχιζε να ψηφίζει το κόμμα. Οι αλλαγές στην ηγεσία του ΑΚΡ φαντάζουν μακρινά σενάρια, ωστόσο, όπως αποδεικνύεται από τις πρόσφατες εξελίξεις, άρχισε να τίθεται ήδη θέμα διαδοχής στην ηγεσία του ισλαμικού κόμματος ΑΚΡ.

Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος